HAKAMLAR HAYOTIDAN

   Futbol uchrashuvlarida hakam bo’lish oson ish deb hisoblaydiganlar qattiq yanglishishadi. Orangizda  nimaga endi deb e’tiroz bildiruvchilar topilsa, marxamat qilib quyidagi maqolani o’qib chiqib, bemalol xulosa qilishi mumkin. Demak, ushbu maqola orqali siz aziz futbolsevar muxlislarga hakamlar hayotida ro’y bergan eng qiziqarli, hayratlanarli, ajablanarli va kulguli voqealar haqida so’z yuritamiz.

   Ispaniya quyi ligasidagi jamoalar – «Rione» va «La Katino» uchrashuvida g’aroyib voqea yuz berdi. Uchrashuv boshlanishidayoq, mehmonlar hujumchisining zarbasi hakamning oyog’iga tekkan holda darvoza to’riga borib tushdi. Noqulay vaziyatda qolgan hakam golni hisobga olishga majbur bo’ladi. Vaqt o’tib borardi. Hisob esa o’zgargani yo’q. Asabiylashib, o’zlarini qo’yarga joy topa olmagan muxlislar uchrashuv tugagach, beso’naqay hakamni qanday qilib ta’zirini berib qo’yish rejasini tuzishayotgandi. Hisobni tenglashtirish uchun jon-jahdlari bilan eng so’nggi hujumlarni uyushtirgan «Riore» futbolchilari zarbasi nogahon hakamning boshiga tegdi-yu, yo’nalishini o’zgartirdi va gol. Hisob – 1:1, har ikkala gol muallifi hakam.

   Futbol tarixida Angliyalik Melvin Silvestr – eng adolatli hakam nomini qo’lga kiritgan. O’yin paytida jamoa hujumchilaridan biri Richard Kerd hakamni bir necha marta turtkiladi. So’ngi marta ochiqchasiga hakamni turtkilagandan so’ng, o’z xissiyotini jilovlay olmagan hakam, unga 3 marotaba bokscha zarba bilan uni maydonga qulatdi. Shundan so’ng, hakam o’ziga qizil kartochka ko’rsatib, maydonni tark etdi. Futbolchilarga hakamni ko’pam turtkilayverishni maslahat bermagan bo’lardik.

   Hakamning qaroridan norozi bo’lganlar uchun argentinalik Rodolfo Garsiya yangi qo’llanma joriy qildi. 2002 yilning avgustida Ekvador chempionatining navbatdagi tur uchrashuvida «Espoli»da o’ynayotgan Garsiya bosh hakamning bir necha bor og’zaki ogohlantirishiga qaramay futbolkasini shortigiga kirgizmay yuradi. Nihoyat, toqati-toq bo’lgan hakam Garsiyaga sariq kartochka ko’rsatadi. Lekin futbolchi bu holatga umuman e’tibor bermaydi. Ana shunda hakam cho’ntagidan qizil kartochkasini oladi va o’yinchini maydondan chetlatadi. Argentinalik futbolchi maydonni tark etish o’rniga shu ondayoq «qora kiyim» sohibidan o’ch olishga oshiqadi. Jazavaga tushgan Garsiya minglab muxlislar ko’z o’ngida bosh hakam oldiga borib… shortigini yechib tashlaydi. Jazo belgilash vaqtida Ekvador futbol federatsiyasi ma’sullari «Nima uchun bunday ahloqsizlik qildingiz?», - deb so’rashganda, Rodolfo bamaylixotir «Nega endi ahloqsizlik bo’larkan, bu norozilikning yangi bir turi xolos», - deya javob bergan.

   Haqorat qilishni faqat muxlislar va futbolchilar bilishadi desangiz adashasiz. Hakamlar ham so’kishni bilishar ekan. Ishonmaysizmi? Unda mana sizga misol. XX asrning 70-yillarida Germaniya bundesligasining navbatdagi o’yinida «Ayntraxt» (Frankfurt) – «Bavariya» (Myunxen) jamoalari o’zaro uchrashishdi. «Ayntraxt»ning mashhur futbolchisi, jahon chempioni Yurgen Grabovski o’yin o’rtalarida qanot hakamiga kichkinagina e’tirozini bildirdi. Hakam esa tanqidga chiday olmagach, Grabovskini chunonam kurakda turmaydigan so’zlari bilan haqoratladi. Natijada bundesliga Hakamlar Qo’mitasi og’ziga «erk» berib yuborgan hakamni ikki mavsumga musobaqalardan chetlatib yubordi.

    O’z vaqtida jahonning mashhur hakamlaridan biri hisoblangan germaniyalik janob Dush taqdiri kutilmagan bir voqea tufayli o’zgarib ketdi. Mamlakat chempionatining navbatdagi tur uchrashuvida to’p Dush qo’riqlayotgan darvoza tomon havolatib uzatildi. To’pga yetib bormasligiga ko’zi yetgan darvozabon uni shunaqangi kuchli zarb bilan urib yuboradiki… Afsuski, musht to’pga emas, raqib hujumchisining yuziga borib tekkan edi. Futbolchi shu zahotiyoq «nokaut»ga uchraydi, hakam esa «ataylab qilgan harakat» – deb Dushni maydondan haydaydi. Bu yetmagandek, tartib-intizom qo’mitasi «zo’ravon» darvozabonni naqd bir yilga futboldan chetlatdi. O’zini oqlash uchun qilgan barcha urinishlari zoe ketgach, Dush hakamlikka o’tib ketgandi.

   Fransuz hakami janob Mate hech qachon uchrashuvdan keyin, jo’nbushga kelgan muxlislar bilan «hisob-kitob» qilishdan qo’rqmagan. Chunki, politsiya mahkamasida sportning dzyudo turidan dars beruvchi rafiqasi doimo Mateni qo’riqlab yurardi. Hozirga qadar tan soqchi rafiqa erini bir necha bor ur-sur, to’polon va janallardan eson-omon olib chiqadi.

   Bunaqasi judayam kam uchraydigan holat Ispaniya ikkinchi divizioni vakillari «San Isidro» va «Olimpiko Karrante» jamoalari o'rtasida bo'lgan uchrashuvda yuz bergandi. O'yin tugashiga 3 daqiqa qolganida ikki jamoa o'yinchilari ham hakam qabul qilgan qarordan norozi holda uchrashuv bosh hakamini o'rab olishdi va uni qaroridan qaytarmoqchi bo'lishdi. Bu holatda esa bosh hakam hech ikkilanmasdan asabiylashmasdan cho'ntagidan qizil kartochka chiqardi va maydon ichidagi barcha 22 futbolchiga ko'rsatdi.

   O’tgan srning 70-yillarida Argentinada maxalliy «Xuventud» va «Xeneral Kabalero» jamoalari o’rtasida bo’lib o’tgan uchrashuvda fojeali voqea yuz bergan edi. O’yinning 43-daqiqasida uchrashuv hakami Xose Leon Beguda «Xuventud» o’yinchisi Xoakin Masialni chetlashtirdi. Achchiqlangan o’yinchi hakamga musht ko’tardi, o’z o’rnida hakam cho’ntagidan to’pponcha chiqarib sovuqqonlik bilan tartibni buzgan o’yinchini otib tashladi. Bu voqeaning davomi ham bor edi: Xoakin Masialning tribunada o’tirgan ukasi hakamni otib tashlagan.

   Ushbu antiqa voqea 1967 yili Tunis yashil maydonlarining birida yuz bergan edi. O'yindan chetlashtirilgan futbolchi maydonni o'zida yo'q xursand holda tark etgan edi. Bolaligidan eshitish va gapirish qobiliyatini yo'qotgan o'yinchi uchrashuv vaqtida hakam qabul qilgan qarordan judayam achchiqlanib o'zini tutib tura olmadi va kutilmaganda...gapirib yubordi. Futbolchi bor kuchi va inersiyasi bilan hakamga nimalarnidir tushuntirishga harakat qilar edi.  Ammo hakam haqqoniy ravishda o'yinchini maydondan chetlatdi. Futbolchi bunga zarracha ham achingani yo'q. Sababi, u qaytadan gapirish va eshitish qobiliyatiga ega bo'lganligidan shod edi.

P.S: O'zim yig'gan ma'lumotlar asosida tayyorladim.

Yusupov Furqat

Manba: furqatyusupov.blogspot.com