TO’PNI QALAMGA ALMASHTIRGANLAR.

Uilyam Shekspir, Agati Kristi…kabi mashhur youvchilarning asarlarini o’qimagan odam bo’lmasa kerak. Har bir mashhur futbolchilar ham o’z hayotlari haqida avtobiografik kitoblarni nashr ettirgan. Ular minglab, millionlab nusxalarda sotilgani, o’quvchilarning futbolchilar faoliyatiga naqadar qiziqishidan dalolatdir.

Futbol qiroli Pele 1965-yili 25 yoshida o’zining ilk «Men Pele» deb nomlangan avtobiografik kitobini nashr ettirgan. Bu kitobni o’qishni xoxlovchi o’n minglab savodsiz braziliyaliklar o’qish va yozishni o’rganishni boshladilar. Bundan ta’sirlangan mamlakat ma’daniyat va ta’lim vazirligi kitobning mashhur muallifini esdalik oltin medali bila taqdirlagan. Ko’rib turibsizki, Pelening bir kitobi tufayli qanchadan qancha savodsiz xalq o’qish va yozishni o’rgangan. Futbol – millionlar o’yini deb bejiz aytishmaganiga yana bir bor amin bo’lasiz.

O’z zamonasining eng kuchli darvozaboni bo’lgan germaniyalik Oliver Kan yozuvchilikka bemalol davogarlik qilishi mumkin. U Paolo Koeloning ijodini qadrlaydi va u bilan Parijda uchrashgan hamda chuqur taasurot uyg’ongandi Oliverda. Kan falsafaga qiziqadi. Shunga oid kitoblarni qiziqib mutolaa qiladi. U o’zining ilk kitobini «Men» deb nomlagan. Qiziq tomoni shundaki, kitob Kanning avtobiografik kitobi emas edi. 2010-yilda esa «Sen uddalaysan! Xohlaganingga qanday erishishing mumkin?» deb nomlagangan uchinchi kitobini nashrdan chiqaradi. «Mahluq» laqabli futbolchi 2009-yili nemis o’quvchilariga bag’ishlangan loyihada qatnashib, o’smirlarga ko’pdan ko’p va’dalar bergandi. Bu kitob aynan ular uchun yozilgan. Unda hayotda maqsad sari kurashish, muvaffaqiyatlarga qanday erishish mumkinligi haqida hikoya qilingan. Darvoqe, Kan ikkinchi kitobini «Birinchi raqam» deb nomlagan. Kitobda nimalar haqida yozilgani esa o’z o’zidan ayon bo’ladi. Kan bu bilan to’xtab qolmoqchi emas, albatta. U hali yana ko’plab kitoblarni chiqarishni o’z oldiga maqsad qilib qo’ygan. Unga bu borada omad tilaymiz.

Dunyoning eng kuchli murabbiylaridan biri «Manchester Yunayted»ning tirik afsonasi Ser Aleks Fergyusson «O’z hayotining murabbiyi» deb nomlangan avtobiografik kitobi orqali yozuvchilikka ham davo qila olishini isbotladi.

Angliya terma jamoasi va «Liverpul»  klubining sodiq o’yinchisi Stiven Jerad 2006-yil 1-sentabrda o’zining avtobiografik kitobini chop ettirgan. Unda futbolchining shaxsiy hayoti, «Liverpul» va Angliya terma jamoasidagi faoliyati to’liq yozilgan. Kitobning nomi «Jerard – mening tarixim» deb nomlangan. Keyinchalik kitob Galaxy British Book Awards sovrini bilan taqdirlangan.

«Barselona» va Ispaniya terma jamoasining mohir yarim himoyachisi Xavi ham o’z avtobiografik kitobini nashrdan chiqargan. U kitobni «Mi Vida es el Barsa» (Mening hayotim – Barsa) deb nomlagan. Kitob 20 ming nusxada chop etilgan va qisqa vaqt ichida o’z o’quvchilarini topgan.

«Milan»ning sobiq «sheryurak» yarim himoyachisi Jennaro Gattuzo bir necha yil oldin «In Rino Veritas» deb nomlangan avtobiografik kitobini chiqargan va undan olgan 500 ming yevro miqdoridagi daromadni o’zining «Forza Ragazzi» (Olg’a bolalar) nomli, muhtoj bolalarga yordam meradigan jamg’armasi hisobiga o’tkazgan.

Gollandiyalik mashhur futbolchi Van der Vaar ham «Rafael Ferdinand van der Vaart. Fenomen» deb nomlangan avtobiografik kitobini chop ettirgan. Bu kitob ham o’z muxlislariga ega bo’lgan.

2006-yilgi Jahon Kubogi finalini bir yodga oling. Ko’z oldingizga darrov Zidanning Materatsiga «kalla qo’ygani» keladi. Shunday emasmi? Ana shu voqea tufayli ancha mashhur bo’lib ketgan italiyalik Marko Materatsi ham kitob yozgan desam ishonasizmi? U ana shu voqea yuzasidan «Zidanga nima degan edim» deb nomlangan kitobini chop ettirgan. Ta’kidlash joizki «Matriks»ning kitobi ham ancha shuhrat qozondi.

Germaniyalik «sobiq» futbolchi Sebastyan Daysler ham mohir yozuvchi. Doimiy jarohatlari qiynayverib, futbol bilan erta xayrlashishga majbur bo’lgan Sebastyan 2009-yili o’zining «Hayotga qaytish» deb nomlangan kitobini sotuvga chiqargan, bunda iqtidor egasi tarjimai holining sport bilan bog’liq jahatlariga to’xtaladi. 256 sahifada Daysler futboldagi quvonchlari, shuningdek armonlari va tashvishlari, tushkunligi haqida yozgan.

Rossiyalik futbolchilar ham o’zlarining avtobiografik kitoblarini chiqarishga muyassar bo’lishgan. Haqiqiy kitobxon Aleksandr Kerjakovning «16 yosh va undan kattalar uchun» nomli avtobiografik kitobi chop etilgan. Uni o’qib ko’rgan «Zenit»dagi sobiq jamoadoshi Andrey Arshavin «Aleksandr Kerjakov – mening sevimli yozuvchim» deb aytgan. Qiziq tomoni, shundaki uni o’zi yozmagan, aytib turgan xolos. Rossiya terma jamoasining birinchi raqamli golkiperi Igor Akinfeev muxlislardan kelgan turli xil savollarni jamlab «Muxlislardan 100 penalti» deb nomlangan kitobini chiqargan. Muxlislarga aynan kitobning nomi ko’proq yoqib tushgan.

Mashhur ingliz futbolchisi Pol Gaskoyn 2005-yili esdaliklar janrida «Gazza: mening tarixim» deb nomlangan asarini chop etdi. Ushbu asar Buyuk Britaniyaning adabiyot mukofoti «Yilning eng yaxshi sport kitobi» mukofotiga sazovor bo’lgan.

2010-yili Gollandiyalik taniqli murabbiy Lui Van Gaal o’zining «Biografiya hamda nuqtai-nazar» deb nomlangan kitobini chop ettirdi. Taqdimot marosimida «Ayaks» tarkibida to’p surgan futbolchilar va maxsus taklif etilgan nufuzli mehmonlar ishtirok etishdi.

Italiyalik «Rim imperatori» Franchesko Totti o’zi haqidagi latifalarni to’plab kitob holida, 450 ming nushada chop ettirgan. Kitoblar bir haftadayoq sotilib ketgan. Kitobdan tushgan pullar qariyalar uylari, Kongo va Angoladagi och-nohor bolalarni qo’llab quvvatlash uchun sarflangan.

Shuningdek Ueyn Runi, Zlatan Ibragimovich, Antonio Kassano kabi bir qator futbol yulduzlari ham o’z avtobiografik kitoblarini yozishga muyassar bo’lishgan.

P.S: O’zim yig’gan ma’lumotlar asosida tayyorladim.

Furqat Yusupov

Manba: furqatyusupov.blogspot.com